Ζώντας σε ομάδες…
Οι άνθρωποι παίζουν, δουλεύουν και δημιουργούν σε ομάδες. Μεγαλώνουν, εξελίσσονται και δομούν την ταυτότητα τους σε αλληλεπίδραση με τις μικρότερες ή μεγαλύτερες ομάδες των οποίων αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι. Από την πρωταρχική ομάδα της οικογένειας ως την πιο διευρυμένη ομάδα, αυτή της κοινότητας ή ακόμα ευρύτερα της κοινωνίας στην οποία τοποθετούμαστε, όλες οι σχέσεις που συνάπτουμε αφήνουν πάνω μας το αποτύπωμα τους.
Η λειτουργία του ατόμου σε ομαδικά πλαίσια συνιστά μια από τις βασικότερες εμπειρίες της ανθρώπινης ζωής. Μέσω αυτής της ένταξης το άτομο βιώνει συναισθήματα αποδοχής και σεβασμού, μαθαίνει να συνεργάζεται και γνωρίζει τη διαφορετικότητα. Από την άλλη πλευρά έρχεται αντιμέτωπο με ποικίλους φόβους: το φόβο του αποκλεισμού, της απόρριψης ή και της απώλειας του εαυτού και της ατομικότητας.
Σήμερα φαίνεται ότι όλο και περισσότερο αξιοποιούμε ξανά τις ομάδες σε εκπαιδευτικά, εργασιακά και θεραπευτικά πλαίσια. Έτσι οι ομάδες που μπορεί να συναντήσει κανείς, μπορεί να διαφέρουν σημαντικά ως προς το στόχο αλλά και τη διαδρομή που θα ακολουθηθεί για την επίτευξη του.
Αν αναφερθούμε στις θεραπευτικές ομάδες, αυτές μπορούν να λειτουργήσουν εντός δομών ψυχικής υγείας ή σε ιδιωτικά γραφεία, με σταθερό ή όχι αριθμό μελών, με άξονα συγκεκριμένα θέματα ή με ανοιχτό περιεχόμενο, ενδέχεται να χρησιμοποιούν το λόγο ή να αξιοποιούν μορφές τέχνης ως εκφραστικά μέσα κ.α.
Στόχους μπορεί να αποτελέσουν η προαγωγή της ψυχικής υγείας, η αντιμετώπιση κρίσεων ή χρόνιων συμπτωμάτων, η αυτογνωσία και η ανάλυση ως ανίχνευση βαθύτερων ασυνείδητων ψυχικών διεργασιών και των αμυνών που χρησιμοποιούνται για την συγκάλυψη τους.
Τι να περιμένει κανείς από μια αναλυτική ομάδα..*
Ο Pines διαβάζοντας τον Foulkes έγραφε: «Η αναλυτική ομάδα μπορεί να λειτουργήσει σαν μια μορφή δημοκρατικού ελέγχου- πιο σοφή, πιο ανεκτική, με μεγαλύτερη αποδοχή και ενόραση από οποιοδήποτε άτομο συμπεριλαμβανομένου του θεραπευτή»
Η αναλυτική ομάδα δομείται σχηματίζοντας ένα κύκλο που προσφέρει σε όλους έναν ισότιμο φυσικό και ψυχολογικό χώρο. Ο συντονιστής λαμβάνει εξίσου με τους υπόλοιπους τη θέση του μέσα στον κύκλο διευκολύνοντας την επικοινωνία και φροντίζοντας τη θεραπευτική δύναμη του πλαισίου, αφήνοντας ωστόσο την ομάδα να κινήσει τη διαδικασία. Τα μέλη μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον δοκιμάζουν το παιχνίδι του σχετίζεσθαι, αποκτούν νέες εμπειρίες ή/και συνειδητοποιούν τους «τρόπους» που έχουν αναπτύξει ως το σήμερα της ομάδας, έχοντας την ευκαιρία να τους επανεξετάσουν και ενδεχομένως να τους τροποποιήσουν. Μέσα από το μοίρασμα, την αποδοχή της ομάδας και το συναίσθημα του ανήκειν το άτομο βγαίνει από την συνθήκη απομόνωσης. Η παρουσία των άλλων μελών του επιτρέπει να διακρίνει στοιχεία του εαυτού του στην εικόνα, τη συμπεριφορά και τα προβλήματα των άλλων και να αντιληφθεί τρόπους διαχείρισης και τις διαφορετικές συνέπειες τους. Η ομάδα συνοδεύει το κάθε μέλος λειτουργώντας ιδιαίτερα υποστηρικτικά σε δύσκολα σημεία- σταθμούς της θεραπείας, αυτής της προσπάθεια επίτευξης μια ολοένα περισσότερο ρητής επικοινωνίας.
Συνηθίζουμε στην αρχή μιας ομάδας ή στην υποδοχή ενός νέου μέλους, να θέτουμε κάποιους κοινά αποδεκτούς όρους -το “θεραπευτικό συμβόλαιο” όπως συνήθως ονομάζεται- προκειμένου να διασφαλιστεί ένα επαρκώς ασφαλές πλαίσιο, που θα επιτρέψει την απρόσκοπτη έκφραση και την ανάπτυξη της επικοινωνίας. Έτσι στα πλαίσια της ομάδας απαιτείται από τα μέλη μια δέσμευση αναφορικά με την απουσία βίας και σεξουαλικών επαφών ανάμεσα τους, την τήρηση εχεμύθειας σχετικά με όσα λέγονται και την συστηματική παρουσία στην ομάδα στον χρόνο και το χώρο που ορίζεται. Αντιλαμβανόμενοι ότι οι άνθρωποι χρειάζονται αρκετό χρόνο και σταθερές συνθήκες προκειμένου να εμπιστευτούν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα βιώματα τους, τόσο ως μέλη ομάδων αλλά και ως συντονιστές υπογραμμίζουμε την σημασία της δέσμευσης και της συνέπειας.
Η ομάδα είναι ανοιχτή σε νέα μέλη σε ρυθμό και αριθμό που να ευνοεί την καλή της λειτουργία. Συνήθως ιδανικός αριθμός μιας αναλυτικής ομάδας με τους στόχους που περιγράφουμε θεωρούνται τα έξι με οχτώ μέλη. Κάθε τέτοια ομάδα δεν ολοκληρώνεται ημερολογιακά, ούτε όλα της τα μέλη αποχαιρετούν ταυτόχρονα. Αυτό σημαίνει ότι κάθε νέο μέλος γνωρίζει μια σύνθεση της ομάδας που θα αλλάξει στην πορεία, με τον σταδιακό αποχαιρετισμό των παλαιότερων μελών και την είσοδο νέων. Αυτό δίνει μια ευκαιρία σε όλους, να επαναβιώσουν σημαντικές εμπειρίες της ζωής όπως είναι η είσοδος ενός νέου προσώπου στο περιβάλλον ή ο αποχαιρετισμός ενός αγαπημένου.
Η ομάδα συναντιέται σε εβδομαδιαία βάση σε συγκεκριμένο και σταθερό χώρο και χρόνο ενώ κάθε συνεδρία διαρκεί μιάμιση ώρα. Για τουλάχιστον ένα μήνα το καλοκαίρι και δύο εβδομάδες την περίοδο των Χριστουγέννων και του Πάσχα η ομάδα διακόπτει τις συναντήσεις της.
Η ένταξη στην ομάδα προϋποθέτει μία ή περισσότερες ατομικές συνεδρίες με τον συντονιστή, προκειμένου να συζητηθούν οι ανάγκες του ατόμου αλλά και να βρεθεί η ομάδα που είναι «κατάλληλη» και έτοιμη να υποδεχτεί νέα μέλη.
Το κόστος της ομάδας είναι μικρότερο σε μηνιαία βάση από το κόστος ατομικών συνεδριών ενώ ισχύουν ειδικές τιμές για άνεργους.
Οι ομάδες αυτογνωσίας με αντικείμενο, όπως συνηθίζουμε να τις ονομάζουμε, είναι ομάδες που συντονίζονται με τις αρχές της ομαδικής ανάλυσης και στις οποίες χρησιμοποιούμε ένα εκφραστικό μέσο ως ερέθισμα γύρω από το οποίο αναπτύσσεται η αλληλεπίδραση μας. Ως αντικείμενα μπορούν να χρησιμοποιηθούν το παραμύθι, η ζωγραφική, η δημιουργική γραφή, ο πηλός, η χορευτική κίνηση κ.α.